Nihai çıktısı analitik ve kapsamlı bir metin olarak karşımıza çıkan düzenleyici etki analizi hazırlanan bir dokümandan ziyade takip edilmesi gerekli bir süreci ifade eder ve kısaca şu aşamalardan meydana gelir:

- Problemin tanımı
- Problemin taraflarının tespiti
- Problem alanı ile ilgili olarak mevcut hükümet 

  politikaları ve yasal düzenlemelerin tespiti
- Düzenleme yapma zorunluluğunun gerekçesinin

  ortaya konulması

         aşamalarından oluşur.
 

Bu aşamada çözülmesi için talep alınan sorun alanıyla ilgili tespit çalışması yapılır. Problemin çerçevesinin iyi çizilmesi ve tanımlanması sağlıklı bir çözüm planı için temel bir baz oluşturacaktır.

İlgili tarafların belirlenmesi, tüm kesimleri kuşatıcı bir paydaş havuzunun baştan oluşturulması istişare mekanizmasının verimliliği açısından önemlidir. Problemin tespiti aşamasında başlatılacak danışma süreci, problemin doğru olarak tespiti ve aciliyeti ile kapsamının tam olarak anlaşılmasına yardımcı olacaktır.

Bu aşamada problemin çözümü ile ulaşılmak istenen amaç, mümkün olduğunca net, açık, detaylı, ölçülebilir bir şekilde tespit edilmeli ve ortaya konulmalıdır.

Süreç sonunda ulaşılmak istenen hedefin belirlenmesi, yol haritasının açıklığını ve varılan sonucun ihtiyacı karşılayıp karşılaması noktasında kıyas unsuru olacaktır.

Hedefler hükümetin diğer politika ve hedefleri ile uyumlu olmalıdır.

Bu aşamada, tespiti ve tanımı yapılan problemin çözümü için , "hiçbir şey yapmama" seçeneği de dâhil olmak üzere en az üç olmak üzere çok sayıda alternatif çözüm yolu geliştirilmelidir.

Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 24 üncü maddesi uyarınca;

- Geliştirilen alternatif seçeneklerin muhtemel  

   toplam etkisi, 10 milyon TL’nin üzerinde değilse,

   DEA Rehberinin dördüncü adımını oluşturan 

   ayrıntılı etki analizini yapmadan diğer adımlara

   geçilmelidir. Ayrıntılı etki analizi yapılmadan

   gerçekleştirilen bu DEA’ya “Kısmi Etki Analizi”

   denilmektedir.

- Alternatif seçeneklerin muhtemel toplam etkisi

  10 Milyon TL’nin üzerinde ise, Rehberin ayrıntılı

  etki analizi öngören dördüncü maddesi dâhil

  bütün adımları uygulanmalıdır. Bu şekilde

  yapılan DEA’ya da “Tam Düzenleyici Etki Analizi”

  denilmektedir.

Buna göre etkinin boyutu kabaca belirtilen miktarın üzerinde ise belirlenen alternatif politika seçenekleri değişik açılardan analize tabi tutulur.

Düzenlemelerin ekonomik etkileri aşağıdaki başlıklar altında değerlendirilmelidir.

Kamu yönetimine olan etkiler: Bütçeye, destekleyici yatırımlara ve uygulama maliyetlerine olan etkilerdir.

İş dünyasına olan etkiler: Bilgi verme ve ödeme yapma zorunluluğu, zorunluluğun bildirilmesi, bir konuda kayıt olma ve kurma zorunluluğu, artan girdi fiyatları, üretim, ulaşım ve pazarlamada yaşanan değişim, arz kaynakları, yeni üretimlerin pazara uygulanması, ürün ve hizmetlerin kısıtlı olarak alınması ve artan riskler üzerine olan etkilerdir.

Tüketiciler üzerine olan etkiler: Ürün, hizmet ve paranın maliyeti, mal ve hizmetlerden elde edilen fayda, yeni ürünün pazara uyarlanması, talep, toplum için diğer maliyetler, ekonomik büyüme üzerine olan etkilerdir.

KOBİ’ler üzerine olan etkiler: Küçük ve orta büyüklükteki işletme (KOBİ)’lerin gelişimi, istihdam kapasiteleri ve benzeri konular üzerine olan etkilerdir.

Rekabet üzerine olan etkiler: Firmaların pozisyonlarını güçlendirici veya baskın bir duruma getirip getirmediği, firmaların sayısını azaltıcı veya artırıcı etki yapıp yapmadığı, rekabetin sınırlandırılıp sınırlandırılmadığı, rekabet düzeyinin güçlendirilip güçlendirilmediğine ilişkin etkilerdir.

Sosyal eşitsizliklerin artması, iş güvenliğinde azalma, işsizlik artışı, sağlık, güvenlik ve tüketici hakları (suç ve terörizm dâhil), eğitim, öğretim, kültür, istihdam düzeyleri ya da iş kalitesi, cinsiyet eşitliği, sosyal dışlanma ve fakirlik, yaralanma ve hastalıklar ve benzerleri üzerine olan etkilerdir.

Hava, su ve toprak kirliliği, arazi kullanımı değişikliği, biyo-çeşitlilik kayıpları ve iklim değişikliği üzerine muhtemel etkilerdir.

Bu aşamada analiz sonuçları ile birlikte alternatifler karşılaştırılır.

Problemin çözümü için önerilen alternatiflerin yapılan etki değerlendirmesi sonuçlarına göre, hükümetin mevcut politika, stratejileri ile bu konudaki düzenlemeler de göz önünde bulundurularak, avantajları ve dezavantajlarının ortaya konulduğu ve faydalı olacağı değerlendiriliyor ise tercih sıralaması yapılır.

Yukarıda belirtilen tüm aşamalarda paydaşlarla sürekli bir etkileşim söz konusudur. Anket, mülakat, kamuya açık toplantı, kamuoyu araştırması odak grup çalışması vb. yollarla sorun ve çözüm alternatifleri sorunun tarafları ile istişare edilir; taraflar gelinen aşamalardan haberdar edilir. İlaveten görüş ve önerileri ciddiyetle dikkate alınır ve uygulanır.

- Konunun farklı açılardan değerlendirilmesi ve

  diğer çözüm yollarının tespitine,
- Tahmin ve hesaplamaların daha gerçekçi

  olmasına
- Düzenleyiciler tarafından yapılan Düzenleyici

   Etki Analizinin bağımsız kontrolüne ve

   beklenmedik sonuçlarla karşılaşılma riskinin

   azaltılmasına,
- Düzenlemenin ortak hazırlanmasına

imkân sağladığı için gönüllü uyuma katkı sağlar.
 

Düzenleme sürecini mümkün olduğunca şeffaflaştırabilmek için, DEA raporu ile ilgili olarak tarafların yapmış olduğu öneri ve eleştirilerin, raporun yetkililere sunulmasından önce bir internet sayfasında yayımlanması yararlı olacaktır.

Nihai aşamada mevcut durumun sürdürülmesi, dolayısıyla herhangi bir mevzuat değişikliği yapılmaması yahut mevzuat değişikliği yapılmadan diğer araçlarla uygulamanın etkinleştirilmesi kararı verilebilir. Eğer uygulanmasına karar verilen politika mevzuat değişikliği öngörüyorsa mevzuat taslağı tüm aşamaların içinde yer aldığı DEA dökümanı ile birlikte Başbakanlığa gönderilir.

Resmî Gazete’de yayımlanıp hukukî nitelik kazanan yeni politika uygulamaya konulur ve uygulama sonuçları yakından izlenir.

Bütün bu sürecin sonucunda ortaya çıkan ürün, DEA raporu olacaktır. Bu raporun uzunluğu ve derinliği problemin karmaşıklığı, yapılan analizlerin yoğunluğu, gerçekleştirilen danışmaların sayısı ve genişliğine bağlıdır.

DEA Raporu aşağıdaki bölümlerden oluşur:

Çalışmayı Koordine Eden Birim: Bu başlık altında Düzenleyici Etki Analizi çalışmasını koordine eden kurum veya kuruluşun ismi yazılmalıdır.

Çalışmaya Katılan Diğer Birimler: Bu bölümde çalışmaya katılan diğer birimlerin isimleri belirtilmelidir.

Kısa Özet: Bu bölüm bir sayfadan fazla olmamalı, sade bir dille yazılmalı ve aşağıdaki hususları içermelidir;

• Problemin kısa tanımı

• Öngörülen temel hedefler

• Ana hatlarıyla geliştirilen seçenekler

• Ulaşılan sonuç

Bu bölümde;

• DEA sürecinde izlenen prosedür ve zaman çizelgesi,

• Danışılan kurum, kuruluş ve diğer taraflar ile bunlardan alınan cevapların sayısı,

• Alınan görüşlerin genel içeriği

belirtilmelidir.
 

Bu bölüm aşağıdaki sorulara verilecek cevaplardan oluşur:

• Çözümlenmesi gereken problem nedir?

• Problemin temel nedenleri nelerdir?

• Etkilenen gruplar kimlerdir, hangi şekilde etkilenmektedirler ve hangi oranda ve yoğunlukta etkilenmektedirler?

• Mevcut durumun devamı halinde problem nasıl gelişecektir?

• Problem alanı ile ilgili olarak mevcut hükümet politikaları ve yasal düzenlemeler var mıdır?

• Problemin çözümü için merkezi veya yerel düzeyde bir müdahale gerekli midir?

Bu bölüm aşağıdaki sorulara verilecek cevaplardan oluşur:

• Genel politika hedefleri nelerdir? Daha özel ve uygulama hedefleri nelerdir?

• Bu hedefler hükümetin genel stratejisi, politikaları ve hedefleri ile uyumlu mudur?
   

Bu bölüm aşağıdaki sorulara verilecek cevaplardan oluşur:

• Tespit edilen problemin çözümü için muhtemel seçenekler nelerdir?

• İlk aşamada hangi seçenekler devre dışı bırakılmıştır ve bunun gerekçeleri nelerdir?
   

Bu bölüm aşağıdaki sorulara verilecek cevaplardan oluşur:

• Azaltılmış seçeneklerin her birinin muhtemel ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri nelerdir?

• Dolaylı ve doğrudan etkiler ile olumlu ve olumsuz etkiler nelerdir?

• Belirsizlik ve varsayımlar nelerdir?

• Parametrelerde yapılacak değişiklikler sonucu etkiler nasıl değişecektir?

• Hangi etkiler zamanla değişecek ve bu değişim nasıl olacaktır?

• Hangi sosyal grup, ekonomik sektör veya bölgeler bu düzenlemeden etkilenecektir?
   

Bu bölüm aşağıdaki sorulara verilecek cevaplardan oluşur:

• Azaltılmış seçeneklerin her birinin olumsuz ve olumlu etkileri nasıl ölçülmüştür?

• Değerlendirme sonuçları nedir?

• Her bir seçeneğin doğuracağı çelişki ve birliktelikten doğacak sinerji boyutu var mıdır?

• Tercih edilen seçenek var mıdır?.
   

Bu bölüm aşağıdaki sorulara verilecek cevaplardan oluşur:

• Tespit edilen hedeflerin gerçekleştirilmesi yönünde temel kriterler nelerdir?

• Muhtemel denetim ve değerlendirmeler için geniş ve kapsamlı program nedir?

• Düzenlemenin uygulanmasından sorumlu olacak idari birim tespit edilmiş midir?

• Düzenlemenin muhatapları olan bireylerin devletten bilgi almaları için yöntem belirlenmiş midir?

• Kuralların ihlali halinde uygulanacak cezalar nelerdir?

• Düzenlemenin yürürlüğe girmesinden itibaren belirli bir zaman dilimi içerisinde gözden geçirme planlanmakta mıdır?